دسته: 'گزارش ویژه
۲۷ آبان ۱۳۹۲
این گزارش را چند سال پیش فریبرز دارائی نوشته با اجازه ایشان آن را در بحش گزارش های ویژه منتشر می کنیم . کمتر کسی می داند که در منطقه سعادت آباد هنوز جنگ وجود دارد. هنوز عراق به کشورمان حمله می کند و سربازان برای دفاع مبارزه می کنند. هنوز واژه دفاع مقدس حضور خود را در آنجا نشان می دهد و هنوز همرزمان شهید چمران ، شهید همت و شهید باقری در آنجا می جنگند و به شهادت می رسند. در منطقه عملیاتی بیمارستان سعادت آباد هنوز فرمانده ، گروهان و دفاع معنی دارد و هنوز آثار بمب شیمیائی ، خردل و موج انفجار را می توان دید. در این جا سربازان شهیدان زنده ای هستند که در صحنه نمایش زندگی جان خود را به نمایش گذاشتند و حال دشمن بعد از سال ها موها ، دندان ها و در نهایت جانشان را به مرور از آنها می گیرد. جانبازان 70 درصد اعصاب و روان بیمارستان اعصاب و روان سعادت آباد هنوز در نخل های خوزستان مبارزه می کنند در زیر آب به هنگام قواصی تیر می خورند و در نهایت با تمام این خاطرات روی تخت بیمارستان شب را به روز می رسانند. وقتی وارد فضای بیمارستان اعصاب و روان سعادت آباد شدیم انسان هائی با نگاهی کودکانه ما را دنبال می کردند. هر کدام با لیوان های آبی که در دست داشتند به کودکانی شبیه بودند که برای زنگ تفریح به حیاط مدرسه آمده اند. مقابل ساختمان گود برداری عظیمی صورت گرفته بود که حکایت از ساخت ساختمانی بزرگ داشت که نیمه کاره رها شده بود. به دنبال واحد نمایش درمانی بیمارستان می گشتیم تا در نهایت در انتهای یک سالن که پر از نقاشی های رنگارنگ بود به راهروئی رسیدیم که در آن کوزه های کوچک سفالی و مجسمه هائی ساخته شده از گل رس در اطراف آن بودند. اتاقی 9 متری در گوشه این راهرو مقصد ما بود که در آن مجید امرائی کارشناس ارشد تئاتر و کارشناس کاردرمانی بیمارستان در حال تمرین با هنرمندان این منطقه حضور داشت. امرائی ما را به سه هنرمندی که در اتاق حضور داشتند معرفی کرد. نادر پاپی ، داریوش یاراحمدی و ابراهیم کرمی با نگاه هائی گرم و کنجکاو به ما خوش آمد گفتند و تمرین جملات متقاطع را شروع کردند که در آن با کلمه ای جمله ای ساخته می شد و هرکدام دنباله ای برای آن جمله می ساختند. امرائی هدف از این کار را قرار گرفتن جانبازان در موقعیت نمایشی عنوان کرد که باعث می شود بین آن ها دیالوگ برقرار شود. سپس ابراهیم کرمی شروع به تمرین نمایشی با نام " انگور چینی" کرد و در همان حال به ما گفت :" این کاری که من می کنم پانتومیم است" و شروع به چیدن انگورهائی فرضی کرد. بعد از لحظاتی داریوش یاراحمدی نیز برای کمک به وی ملحق شد. مجید امرائی در حین تمرین آنها گفت : " نادر پاپی و داریوش یاراحمدی در سطح پیشرفته آموزشها هستند. به طور کلی مصدومین اعصاب و روان را برای نمایشی درمانی به سه گروه مقدماتی که برای آماده سازی آنهاست ، سطح متوسط که در آن از تکنیک های مختلف در تمرینات استفاده می شود و در نهایت سطح پیشرفته که ثبت تغییرات معنادار در رفتار های مصدومین است. در مرحله پشرفته است که می شود به مصدوم دیکته کرد و وی را آموزش داد." وقتی نمایش " انگور چینی" به پایان رسید کرمی با شیطنت خاصی که در صورتش وجود داشت گفت : " نمایش درمانی روح آدم را شاد می کند و روح را به سوی بهبودی می برد و روح و جسم آدم را سالم نگه می دارد." داریوش یاراحمدی در ادامه گفت : " حرکت های کششی و ورزشی و نمایشی روی روح و روان آدم اثر خوبی دارد و آدم را از فکر کردن بیرون می آورد و شاد می کند." نادر پاپی پس از اتمام کار دوستانش به مجید امرائی اشاره کرد که چند روزیست ایده نمایشی به نام نخل به ذهنش خطور کرده که فقط نیاز به یک همرزم دارد و قبل از شروع نمایش خود در خصوص نمایش درمانی گفت : " حرکتی است که در راه توسعه جسم ، هوش و عقل تأثیر گذار است و ما با هم تمرین می کنیم تا حدی که به روال درستش برسیم." بعد از آن با کمک کرمی شروع به اجرای نمایش " نخل " می کند و سلسله اتفاقاتی را که در جبهه برایش رخ داده می گوید از خالی بودن قمقمه آب تا سردرد شدیدی که در عملیات داشت و آرزوی زیارت کربلا با دوست همرزمش. امرائی با اشاره به این که پاپی در حال تخلیه خود است یاد آور شد: " در نمایش درمانی مصدوم از دو شیوه خود نمایشگری یا خود بازیگری و شیوه تماشاگری استفاده می شود. موضوعات از خود مصدومان گرفته می شود و اینکه دوست دارند در چه شخصیت و موقعیتی حضور داشته باشند. چون محور نمایش درمانی بداهه سازی است استفاده از متن برای مصدومین سم است. نمایش درمانی سعی می کند با تکنیک های خود عارضه های مصدوم را تخفیف دهد." وی در ادامه افزود : " در اینجا تیمی متشکل از کاردرمانگر ، راونپزشک ، روانشناس و نمایش درمانگر وجود دارد که در ابتدا روانپزشک عوامل بالینی بیمار را تشخیص و ثبت می کند و بعد روانشناس با وی مصاحبه می کند و سپس به نمایش درمانگر ارجاع می شود. در استاندارد بین المللی حداقل در 8 هفته اول روی مصدومی که علائم بالینی اش با دارو تحت کنترل است و به وسیله نمایش درمانی روی خلقیاتش کار می شود، تغییرات محسوس مشاهده می شود که این می طلبد مصدوم نمایش درمانی را به عنوان کمکی برای خود قبول کند." با صباح شکوفیان و مرتضی بهنواز دو جانباز دیگری هستند که حضور پیدا می کنند به سالن ورزش مجاور اتاق می رویم که در آن میز شطرنج و لوازم ورزشی است. شکوفیان متولد کربلاست و لهجه عربی دارد. بهنواز هم تازه وارد است و به پیشنهاد شکوفیان راغب به اجرای نمایش " میوه فروش " است. این دو، با نمایش طنزی که با بداهه سازی اجرا می شود، تمام عواملی که در سالن هستند را به خنده می اندازند. وقتی زمان تمرین و اجرا به پایان رسید امرائی با تشکر و تشویق به جانبازان حاضر ژتون هائی را داد و در توضیح این کار گفت : " ژتون ها امتیاز است و اقتصاد ژتونی به دلیل وجود مشکلات و عارضه های روحی و روانی یکی از کارهای مؤثر در نمایش درمانی است که مصدومین می فهمند در ازای کار و تمرین دستمزدش را دریافت می کنند. این ژتون ها از 1 تا 8 امتیاز دارد که براساس آن در فروشگاه بیمارستان کالاهای مورد علاقه خود را دریافت کنند." وقت استراحت مصدومین رسیده و آنها اتاق را ترک می کنند و سکوت همه جا را فرا میگیرد. امرائی یادآور می شود که تمام کارهائی که در این بیمارستان انجام می شود برای نشاندن یک لبخند از ته دل بر صورت این جانبازان است. وی شروع کار نمایش درمانی خود را از حدود 6 سال پیش اعلام کرد و گفت : " در دنیا سالهاست که از این روش استفاده می شود که بیشتر در کشورهای اسکاندیناوی این امر به صورت خیلی پیشرفته انجام می شود. در ایران از سال 46 توسط حمید اشکانی و دکتر حق شناس در بیمارستان حافظیه شیراز مورد استفاده قرار گرفت و بعد از آن در برخی مراکز مانند بهزیستی به صورت پراکنده استفاده شد. ولی برای اولین بار در ایران در بیمارستان سعادت آباد روی مصدومان جنگی مورد استفاده قرارگرفت. " وی افزود: " از حدود 6 سال پیش 35 نفر از این مصدومین تحت درمان قرار گرفته اند که از این تعداد 7 نفر به سطح معقولی از روابط اجتماعی رسیده اند که حاصل کار تیم روانپزشک ، روانشناس ، کاردرمانگر ونمایش درمانگر بیمارستان است. در اینجا به طور کلی ما روی بیماران اسکیزوفرنی و P.T.S.D کار می کنیم که دومین گروه مصدومین پس از سانحه که دچار عارضه روحی و روانی شده اند را شامل می شود یا به تعریف دیگر مبتلایان به عارضه استرس پس از سانحه. این افراد کسانی هستند که گذشته در ذهنشان ماندگار شده و با حال نمی توانند ارتباط مناسب داشته باشند و آینده برایشان نامعلوم است. نمایش درمانی گذشته منفی ذهن را پاک، گذشته مثبت را گسترش می دهد و ارتباط با زمان حال را تقویت داده و امید به آینده را در مصدومین ایجاد می کند." مجید امرائی همسان سازی ، جابجائی نقش ها ، آموزش نقش ها ، آموزش شغلی و حرفه ای ، آموزش رفتاری ، آموزش مشارکتی ، بازی با کلمات ، بازی حیوانات و جملات متقاطع را جزو تکنیک های مورد استفاده در نمایش درمانی معرفی کرد. وی با اشاره به برگزاری جشنواره سالانه " نمایش درمانی " که ماحصل فعالیت سالانه تیم درمان در آن مورد بررسی قرار می گیرد، در خصوص جشنواره گفت : " امسال پنجمین دوره جشنواره است و 17 گروه نمایشی در آن حضور دارند که از 29 آبان تا 2 آذر برگزار می شود. جشنواره دارای دو بخش تخصصی و آزاد است که در بخش تخصصی گروه ها تخصصی ماحصل تحقیق و بررسی های خود را در زمینه نمایش درمانی اجرا می کنند و در بخش آزاد گروه هائی که براساس توانبخشی مبتنی به جامعه ساخته اند اجرا دارند." وی از همکاری بخش نمایش درمانی با دانشگاه ها و دانشجویانی که پایان نامه هائی را با استفاده از تجربیات این واحد تدارک می بینند و مذاکره با اداره کل هنرهای نمایشی برای انتشار برخی از این پایان نامه ها در قالب تکنیک های نمایش درمانی خبر داد. مدیر بخش نمایش درمانی بیمارستان اعصاب و روان سعادت آباد تأکید کرد: " از آنجا که متولی اصلی تئاتر کشور اداره کل هنرهای نمایشی است و برای تعاملات بین المللی تنها مرجع است این انتظار را داریم در برگزاری جشنواره و سمینار و کارگاه های آموزشی با دعوت از اساتید مشخصی که برای ما شناخته شده هستند همکاری داشته باشد. اینکه بتوانیم گروه هائی از این جانبازان را با حمایت مرکز در همایش ها یا مراکز تخصصی بین المللی ببریم باعث می شود تا ازقافله نمایش درمانی دنیا عقب نمانیم." وی تصریح کرد: " این مرکز تنها مرکزی در خاور میانه است که روی مصدومین جنگی کار می کند. اگر بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس ، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس ، اداره کل هنرهای نمایشی و هر مرکزی که بتواند در راه بهبود روحی و روانی این مصدومین و یا تکمیل این پروژه دست نیاز ما را پاسخ دهند این واحد می تواند به عنوان مرجعی بری ترویج شیوه نمایش درمانی باشد. امیدواریم بتوانیم به هر طریقی شده در راه بهبود جانبازان که از با ارزش ترین افراد دفاع مقدس هستند قدم برداریم." بعد از گفتگو با مجید امرائی وقتی خواستیم اتاق را ترک کنیم با عکس های شهیدانی روی دیوار روبرو شدیم که در منطقه بیمارستان اعصاب و روان سعادت آباد به شهادت رسیده بودند. شهید عباس حبیبی همرزم شهید همت ، شهید شایسته فر یکی از اولین متخصصان تعمیر بالگرد در ایران و هم رزم شهید چمران و جمعی از شهدای دیگر. در قسمتی از اتاق سه عکس از سه شهید با لباس بیمارستان وجود داشت که در زیر هر یک از آن ها به قلم یکی از جانبازان نوشته شده بود: شایسته فر یادت بخیر، حسینعلی هم رفت ، هادیان دلداده بود. سایت تئاترما