از : مجید امرایی - از 26 فروردین تا 2 اردیبهشت ماه سال جاری شهر دوشنبه در کشور تاجیکستان پذیرای دومین جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی این کشور بود .
در این رویداد فرهنگی و هنری که از 15 تا 22 آوریل در شهر دوشنبه برگزار شد گروه های نمایشی از کشور های " قرقیزستان" ، " ازبکستان"، " اوکراین"، " بلاروس"، " آذربایجان" ، و " ایران "در شیوه ، فنون مشترک و اجرا با هم به رقابت پرداختند.
این جشنواره از جمله رویداد های تئاتری کشور تاجیکستان است که فعلا در ابتدای راه قرار دارد و با هدف توانا سازی اهالی تئاتر کشور تاجیکستان و تعامل دو سویه بین فعالان تئاتر کشور های همسایه برپا می شود .
در قرن بیستم ، تئاترهای آسیای میانه از پشتیبانی دولتی از جمله حقوق و ساختمان، برخوردار بودند. که پس از استقلال تئاترهای خصوصی نیز در این جمهوری ها ایجاد شدند.
کشور قزاقستان 9 تئاتر عروسکی بزرگ دارد که برخی از آنها خصوصی هستند و یکی از آنها هم تئاتر دینی را تبلیغ می کند و به "تئاتر مسیحی " معروف است .
اما در کشور ازبکستان نیز 10 تئاتر وجود دارد که همگی دولتی هستند . در کشور های قرقیزستان و تاجیکستان هم هر کدام دارای تئاترهای دولتی و خصوصی هستند که تئاترهای معروف کشور تاجیکستان در شهرهای "دوشنبه"و" چکالوسک" قرار دارند.
وزارت فرهنگ تاجیکستان در شهر دوشنبه هیچ تئاتر خصوصی ندارد. ناظران هنری معتقدند که بیشتر تئاترها دچار کمبود هنرمند ، مدیر هنری و عروسک ساز هستند.
" سوخبور میرزایوف " از جمله هنرمندان عرصه تئاتر عروسکی در کشور تاجیکستان و سردبیر " مجلۀ دنیای روس" معتقد است : در عرصه تئاتر عروسکی کشور تاجیکستان عملکردها باید بهتر شود. عروسک ها و مواد ساخت عروسک باید مدرن باشند و باید از دکوراسیون های دارای جلوه های ویژه در ساخت آنها استفاده کرد.
به عقیده میرزایوف وقتی که در اجرای تئاتر عروسکی استعدادی وجود نداشته باشد ، هزینۀ های بالا در تولید تئاتر عروسکی نه تنها بیهوده وبه حدر رفته است بلکه تضمین موفقیت هم نخواهد بود .
"عبدو والی ماکسودوف" رئیس تئاتر عروسکی دولتی در چکالوسک در این زمینه گفت : پنج سال پیش شرکت او یک استودیوی داخلی برای جذب جوانان با استعداد ایجاد کرده است که در نوع خود منحصر به فرد بوده و تاکنون هم با موفقیت هایی رو به رو شده است .
وی گفت : "ما دانش آموزان کلاس 6 تا 11 را از مدرسه محلی به اینجا آورده ایم. وقتی مدرسه می رفتند برای تمرین اینجا هم می آمدند. اما پس از این که درسشان تمام شد، آنها دیگر نیامدند با این که ما یک کمک هزینه کوچک هم به آنها پرداخت می کردیم اما به دلیل عدم پشتیبانی مالی با عروسک گردانی نمی توان امرار معاش کرد . علاوه بر آن مشهور هم نخواهند شد. چون مخاطبان فرد را نمی بینند؛ بلکه فقط عروسک بر روی صحنه را می بینند وهمین عنصر هم باعث عدم استقبال از این هنر است ."
این مدیر تئاتر گفت:که هنرمندان بین 220 تا 310 "سوم تاجیکستان" که برابر با (72-51 دلار) است را در ماه حقوق می گیرند واین چندان درآمد بالایی نیست .
به عقیده وی در شهر دوشنبه، پایتخت این کشور، دستمزدها حدود 30 درصد بیشتر است. بر اساس آمار رسمی، متوسط حقوق رسمی در شمال تاجیکستان 167.1 سومونی (38.80 دلار) است.
"نودیرا احمدوا " که 15 سال است در تئاتر عروسکی چکالوسک فعالیت می کندمعتقد است "هنرمندانی که متاهل و خانواده دارند باید کار در تئاتر را با یک شغل دیگر ترکیب کنند تا بتوانند امرار معاش کنند.
"انور منصورخوجایوف" یکی از هنرمندان تئاتر چکالوسک نیز گفت : " طبیعت ویژه کار ما این گونه است که ما وقت نداریم جای دیگر دنبال کار بگردیم. پنج ماه در سال ما در حال برگزاری تور و اجرا هستیم و بقیۀ اوقات را نیز به تمرین و اجرای برنامه های تازه می گذرانیم.
بر اساس اطلاعات به دست آمده از ادارۀ مالی تئاتر تاجیکستان در سال 2010 این تئاتر 242,000 سومونی (58,068 دلار) از دولت دریافت کرده است . بیشتر این پول صرف پرداخت حقوق کارکنان و مالیات خواهد شد. درآمد فروش بلیط کم است در سال 2009 این تئاتر 7,700 سومونی (1,790 دلار) درآمد داشته است.
"کنجا ابراگیموف" رئیس تئاتر عروسکی ملی در شهر دوشنبه، گفت : " این تئاترها بدون پشتیبانی دولتی زنده نخواهند ماند . در سال 2009، ما 32,000 بلیت به ملبغ هر کدام 1.5 سومونی (0.34 دلار) فروخته ایم. اگر ما بخش مالیات را کسر کنیم، مقدار کمی باقی می ماند که تنها برای کلاس های اساتید و هزینه های اداری کافی است."
ابراگیموف افزود : تئاترش در تلویزیون تبلیغ می کند و نمایش های عالی می تواند تماشاچیان زیادی داشته باشد. اما هنرمندان می گویند که تماشاچیان خودشان نمی آیند. پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نوه هایشان را می آورند و با این که تماشاخانه 200 صندلی دارد، تنها 10 تا 20 تماشاچی هر اجرا را تماشا می کنند.
"خورشیده سامادوا"یکی از ساکنان خجنددر این زمینه گفت: " البته من فرزندانم را به تئاتر عروسکی چکالوسک می برم ؛ اما درست نمی دانم آنها چه موقع چه نمایشی را اجرا می کنند."
"ژوژانا کراوچنکو "عروسک سازی است که حرفۀ تخصصی او طراحی داخلی است و برای تکمیل حرفۀ خود دو سال در تئاتر عروسکی کار کرده است. او با ساختن ماسک آغاز کرده و پس از آن به ساخت عروسک روی آورده است .
وی گفت : " کار آسانی نیست ؛ چون ما هیچ استاد یا جایی برای تحصیل نداریم . نزدیک به 30 عروسک در این تئاتر وجود دارند که بیشتر آنها را عروسک های قدیمی ترمیم شده تشکیل می دهند که لباس های نو بر تن آنها کرده اند."
"عبدووالی ماکسودوف" رئیس تئاتر عروسکی چکالوسک، گفت : "هم اکنون ما تنها دو هنرمند جوان داریم و آنها آموزش حرفه ای ندیده اند اما با استعداد هستند و روسی و تاجیکی سخن می گویند. خیلی خوب می شد که اگر سالیانه سهمیه ای برای تحصیل رایگان دانشجویان در رشتۀ تئاتر اختصاص داده می شد."
"ماکسودوف "گفت: که چون چکالوسک کوچک است، تقریبا همه بچه های شهر اجراهای تئاتر را دیده اند. بنابراین، این شرکت در مهدکودک ها و مدارس کشور تور برگزار می کند.
دست کم یک کودک خجندی از تئاتر عروسکی خوشش می آید. اومدا که 6 ساله است، بیشتر قهرمانان داستان را به خاطر دارد و نام های آنها را مکرر می گوید و می خندد.
در یک مهدکودک در خجند، یک مربی ارشد گفت: که تئاتر عروسکی می تواند یک وسیلۀ آموزشی موثر باشد. این مربی گفت: "هنرمندان خودشان می آیند؛ پس تماشای این نمایش ها آسان است. در غیر این صورت، باید کودکان را به تئاتر می بردیم که مساله ساز می بود و هزینۀ اضافی داشت. بچه ها این روزها خیلی باهوش هستند. پس از نمایش، ما دربارۀ آنچه آنها دیده اند سخن می گوییم. آنها خوب را از بد بدون خطا تشخیص می دهند که نشان می دهد به هدف رسیده ایم."