گزارشات

۲۹ آبان ۱۳۸۸

نگاه سوم-تئاتر درمانی به عنوان شیوه ای موثر و روشی جدید در توانبخشی و درمان افراد دچار عارضه های روحی و روانی مورد توجه کارشناسان و فعالان حوزه علوم توانبخشی قرار گرفته است.
به طوری که در حال حاضر این شیوه درمانی در بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای اروپایی و آمریکایی و کشورهای اسکاندیناوی به عنوان روشی موثر در درمان افراد نیازمند مورد توجه است.
متاسفانه این شیوه درمانی در ایران قدمت چندانی ندارد و آغاز فعالیت آن به سال 1348 در مرکز روان پزشکی حافظیه شیراز برمی گردد.
اما در چند سال گذشته به مدد کارشناسان رشته های مختلفی چون روان شناسی کار درمانی و هنرهای نمایشی در بسیاری از مراکز توانبخشی معلولان و مصدومان جنگی تئاتر درمانی با عناوین مختلف به عنوان یکی از روش های نوین و مهم درمان مورد استفاده قرار گرفته است.
این شیوه درمانی برای اولین بار بر روی مصدومان جنگی (جانبازان گروه اعصاب و روان) از هفت سال پیش در مرکز روان پزشکی سعادت آباد تهران مورد استفاده قرار گرفته و در قالب فعالیتی درمانی و عضوی از تیم درمان این مرکز ظرف مدت زمانی کوتاه تغییرات معنی داری در افراد تحت پوشش این شیوه درمانی دیده شده و در این زمینه نتایج قابل توجهی به دست آمده است.
تیم درمانی این بیماران متشکل از روانپزشک، روانشناس، مددکار، کار درمانگر، پرستار و سرانجام نمایش درمانگر است که به عنوان آخرین حلقه این زنجیره با بیماران در ارتباط است. مجید امرایی نیز که خود را جزو همان آخرین حلقه این زنجیره می داند، از ابتدای کار در این مرکز همراه این گروه است.
او پیش از این تجربه تئاتر درمانی را با کودکان پشت سرگذاشته، پس از آن تصمیم می گیرد که این شیوه درمانی را بر روی جانبازان به کار گیرد.
مجید امرایی درباره این شیوه درمانی می گوید: در آغاز بیماری با مصرف دارو کنترل می شود، پس از آن ویژگی های بیمار مشخص و فعالیت های بدنی انجام می شود و در نهایت شیوه نمایش درمان مناسب هر بیمار را انتخاب می کنیم. ماحصل تمرینات نمایش درمانی به صورت هفتگی یا ماهانه در قالب پرونده ای به روان شناس و روانپزشک ارائه می شود.
در این روش درمانی به کمک شیوه های مختلف نمایشی و تکنیک های خاص روان شناسی در اجرای نمایش، به بیمار فرصت داده می شود تا در پشت نقاب نقش و بازیگری کشمکش های درونی خود را بازگو کند و فرصت مواجهه و آشنایی با درون خویش را پیدا کند و درصدد تغییر و اصلاح رفتار خود برآید.
امرایی در ارتباط با تکنیک های به کار برده شده در این تئاترها توضیح داد: تکنیک های مورد استفاده مبتنی بر همان تکنیک های تئاتری است. در مجموع 27 تکنیک به کار می رود که 10 تکنیک آن تعریف شده و بقیه حاصل تجربه های ماست. به عنوان مثال از تکنیک هایی چون همسان سازی، جابه جایی نقش ها یا مضاعف سازی، آموزش رفتاری، شغلی، حرفه، حرکات بدن، صندلی خالی، عمل نمایش یا بازی ساده نمایشی، نمایش عروسکی، بازی حیوانات، داستان سرایی نمایش، لال بازی، بداهه بازی، رفع حساسیت و... از جمله تکنیک هایی هستند که مورد استفاده قرار می گیرند.
این کارگردان تئاتر همچنین در رابطه با انتخاب نقش ها و چگونگی اجرای آن توسط درمان جویان گفت: هر بیماری، خود نقش خود را انتخاب می کند، درمان گران هم با توجه به اطلاعات پرونده و نقش و جایگاه اجتماعی هر بیمار آنها را در انتخاب نقش راهنمایی می کنند. پروسه تولید به عهده بیماران است و نمایش درمان گر رویدادها را سازماندهی می کند.
امرایی درباره تاثیر بعضی کارها بر روی درمان جویان گفت: به عنوان مثال ما نقش یک سخنران را به عهده شخصی می گذاریم که حتی در یک جمع سه نفره قدرت صحبت و معاشرت نداشته و هرگز نمی تواند در یک جمع بزرگ تر وارد شود اما پس از تمرینات و اجرای نمایش می تواند به گونه ای خود را تخلیه کند و حالات درونی خود را از بین ببرد.
تاکنون شش دوره جشنواره نمایش درمانی با حضور بیماران همین مرکز و شهرستان ها برگزار شده و یک تیم تخصصی که از روان شناس، کارگردان و یک هنرمند تشکیل شده بر روی آن نظارت می کنند.
این جشنواره شامل دو بخش اصلی تخصص و ویژه تیم های درمانی مراکز توان بخشی و آزاد است.
این جشنواره شامل بخش های تک نفره، صحنه ای چند نفره و عروسکی در گروه جانبازان و گروه میدانی و خیابانی برای شرکت کنندگان آزاد است.
امرایی همچنین درباره برگزاری این جشنواره ها گفت: هر ساله با تحمل مشکلات فراوان مالی، کمبود فضا و مشکلات فراوان دیگر این جشنواره را برگزار می کنیم، اما نه به خاطر این که جشنواره ای و جشنی باشد، بلکه بیشتر به خاطر این که نتیجه یک سال درمان و تلاشمان را در این مرکز با نشان دادن آخرین و جدیدترین شیوه های درمانی به نمایش بگذاریم.
امرایی در پایان می گوید: در هر حال ما نمی توانیم امیدوار باشیم که تمام درمان جویانی که به اینجا مراجعه می کنند، صد در صد درمان می شوند اما با کمک گرفتن از این شیوه می توان مشکلات را در همان حدی که هست مهار و از افزایش آن جلوگیری کرد و یا مدت حضور شخص را در این مراکز کاهش داد و با نشان دادن واقعیت هایی که این افراد از آن فرار می کنند یا از رویارویی با آن ترس دارند، آنها را برای بازگشت به خانواده و پذیرفتن این شرایط آماده کرد.