مجید امرایی دانش آموخته تئاتر، مدرس، نویسنده و پژوهشگر حوزه هنرهای نمایشی است او ظرف 15 سال گذشته بطور حرفه ای شیوه نمایش درمانی را دنبال کرده است و در این زمینه چندین کتاب را به رشته تحریر در آورده و مقالات علمی بسیاری از او در داخل و خارج از کشور منتشر و ارائه شده است در زیر با این پژوهشگر مصاحبه ای توسط"هفته نامه چلچراغ" انجام شده که موضوع آن تئاتر آپارتمانی است که با هم می خوانیم.
تئاتر آپارتمانی چیست ؟ اگر تئاتر رسمی مبتنی بر معماری خاص یعنی " سالن اجرای نمایش" را یک رویکرد نمایشی و شیوه مواجهه هنری مبتنی بر قراردادهای صحنه ای برای جذب مخاطب بدانیم، آنچه که ما تحت عنوان تئاتر آپارتمانی می شناسیم (نوعی از نمایش غیررسمی و به دور از قراردادهای صحنه ای است که عمدتا برای طرح یک موضوع یا رفع یک مسئله یا مشکل یا آموزش و یا اصلاح یک رفتار اجتماعی یا خانوادگی در محدوده مکانی مشخصی، به نام آپارتمان اجرا می شود).
براین اساس تئاتر آپارتمانی نوعی از نمایش غیررسمی، آموزشی و تربیتی است که برای ارتقا سطح آگاهی جامعه نسبت به حقوق شهروندی و....مورد استفاده قرار می گیرد، شیوه ای متفاوت از برخورد با مخاطب که عمدتا نامحسوس است.
هدف گذاری در نمایش آپارتمانی" تغییر" یا تاثیر برعملکردهای انسان است، تاثیر بر گروهی از افراد جامعه که خود در روند اجرای نمایش حضوری زنده ، پویا و فعال دارند .
درنمایش آپارتمانی عمدتا فاصله ای بین نمایشگر و تماشاگر نیست و در بسیاری از مواقع این دو یکی هستند .
دراین نوع از نمایش هویت بخشی به " فضای آپارتمان" و خانه یا بطور کلی "محیط زیست" انسان مسئله ای مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد، نمایش آپارتمانی نوعی از نمایش غیر رسمی است که به میدانگاه خانه و خانواده ورود پیدا می کند تا با آگاهی از مسائلی که شاید در قالب های تئاتر رسمی داستان محورهرگز مجال طرح نمی یابند، مسائل انسان ها را حل کند و راهکارهای عملی و مناسبی پیشنهاد دهند(امرایی 1388) .
دراین نوع از نمایش کارگردانی، بازیگری، طراحی نور، طراحی صحنه ، گریم و....دیگر عناصر تئاتر رسمی چندان مفهوم تئاتری ندارند و بکار نمی آیند، در نمایش آپارتمانی خلاقیت در حد اعلایش به ظهور می رسد، بطوری که همه چیز براساس یک موضوع ساده اتفاق می افتد درادامه با بداهه گری بست و گسترش می یابد و بطور خلاقانه ای با هدف گذاری مشخص به سرانجام می رسد.
هنرمند نمایش آپارتمانی هنرمندی حرفه ای است که، کارگردانی، بازیگری و پرداخت مناسب موضوع را برای خود درونی کرده است و هر آن در اجرای نمایش ایده های نویی را از خود بروز می دهد .
درنمایش آپارتمانی قرارداد های مرسوم صحنه ای تئاتر رسمی مفهومی ندارد و همه چیز با هم و درهم اتفاق می افتد، گردانندگان نمایش های آپارتمانی انسان هایی جامع الاطراف هستند که با بهره گیری از اطلاعات عمومی و علمی به کمک بازی بداهه هر آن آماده خلق موقعیتی جدید و کنترل شده اند .
- چه مدت است که تئاتر آپارتمانی را برای ادامه فعالیت های خود انتخاب کرده اید؟ از سال 1380 که به عنوان" نمایش درمانگر" بطور حرفه ای در مراکز درمانی و توانبخشی مشغول به کار شده ام از شیوه " نمایش آپارتمانی" به عنوان یکی از روش های مواجهه با مسائل مددجویانم استفاده کرده ام.
- چرا تئاتر آپارتمانی را انتخاب کردید؟ به دلیل تاثیرگذاری سریع بر مخاطب، کم هزینه بودن و درعین حال همه فهم بودن، نمایش آپارتمانی نمایشی مردمی و شهری است که ادعای روشنفکری ندارد، ساده است و بی آلایش، از دل مردم و مسائل خانوادگی می جوشد و درهمان فضا رشد میکند و نتیجه می دهد .
- اگر الان سالن برای اجرا داشته باشید، باز هم تئاترآپارتمانی کار می کنید؟ بلکه، خوشبختانه من هیچ وقت محدودیت مکانی و سالنی برای اجرای تئاتر نداشته ام، مکان اجراهای من در هر مکان و درهر زمان است، در پارکینگ یک خانه، بالای پشت بام، آشپزخانه و راه پله های آپارتمان و برج های بلند مسکونی، زیرا موضوعات اجراهای نمایش آپارتمانی مسائل روز انسان ها است، مکان و زمان در این نوع از تئاترها وابستگی عجیبی به هم دارند.
نمایش آپارتمانی زندگی در" آن" ، در" لحظه " و در"حال " و در" اکنون " را به مخاطب خود پیشنهاد می دهد، نمایش آپارتمانی نمایشی رویاپرداز و رومانتیک و داستان محوز نیست بلکه نمایشی واقعگرا و حقیقی است که مسائل را انگونه که هستند طرح می کند و راهکار های جدیدی را پیشنهاد می دهد.
- آیا هر مکان آپارتمانی برای اجرا مناسب است؟ ما اکنون سالن‌های بسیاری داریم که در طبقه چندم یک ساختمان است و از هیچ استاندارد و امکانی برخوردار نیست. این مسئله خود آسیب‌رسان نیست؟ بله در هر مکان و هر زمان می توان نمایش آپارتمانی اجرا کرد، فراموش نکنیم که این نوع از نمایش هرگز برای تماشا کردن نیست بلکه برای عمل کردن است، در نمایش آپارتمانی درهمه حال حاضران در موقعیت آمادگی، حضور هستند تا مشارکت کنند وارد عمل شوند ، حرف بزنند و نظراتشان را اعلام کنند، این نوع از نمایش " تماشاگر محور" نیست و نمایشگر و تماشاگرهر دو در روند اجرای نمایش حضور دارند و در روند بازی ها و نتیجه گیری دخیل هستند.
- تا کنون برای گرفتن مجوز اقدام کرده اید؟ مجوز با تعریف تئاترهای رسمی و سالنی در این نوع نمایش ها معنی ندارد، زیرا چندان " ممیزی بردار" نیست، می دانید که {کسب مجوز یعنی ممیزی کردن، محدود کردن، در قالب های تعریف شده و از پیش تعیین شده قراردادن یک تئاتر}، این در حالی است که در نمایش های آپارتمانی مجوز چندانی نیاز نیست، همین که جامعه مخاطب یعنی متقاضیان این نوع اجرا با تو همراهی کنند و تو را برای اجرا به حضور بپذیرد یعنی کسب بالاترین مجوزها .
- این نوع اجراها، از نظر مالی به صرفه است، چرا که شما بصورت رسمی نمی توانید بلیط فروشی کنید؟ اصولا نمایش آپارتمانی برای تماشاگر اجرا نمی شود، به دنبال ابعاد زیبایی شناسانه نیست، بلکه برای رفع مسائل اجتماعی قدم در خانه ها می گذارد و با مسائل توده های مختلف اجتماعی همراه می شود و به آنها راهکار پیشنهاد می دهد .
نمایش آپارتمانی برای درآمد زایی و کسب درآمد اجرا نمی شود، زیرا کارش تجاری نیست، برای آموزش زندگی شهری به شهروندان کمک می کند، برای تقویت روابط بین فردی و اجتماعی، حل مسائل خانوادگی و روابط زن و شوهری و چیزهایی از این دست .
- جالب ترین اتفاقی که تا به حال در اجراهای شما افتاده چه بوده؟ جالب ترین کار من، کار با یک گروه شش نفری از "بیماران تراجنسی" قبل از عمل تغییر جنیست بود، این پروژه تحقیقی یکی از بهترین و با ارزش ترین کارهای تحقیقی من بود، که به مدت شش ماه به شیوه تئاتر آپارتمانی با این چند نفر کار کردیم و در نهایت با شخصیت و جنسیت جدید کنار آمدند و سپس عمل جراحی آنها با موفقیت انجام شد و اکنون زندگی جدیدی را شروع کرده اند .
- شما سیستم دلیوری هم دارید؟ در واقع سفارش تئاتر در محل هم قبول می کنید؟ بلکه درخواست ها اصولا یا از طریق سایت اختصاصی من به نام " دراما محله" ، یا از طریق معرفی اساتید و یا دانشجویان و یا خود افراد جامعه هدف بطور مستقیم طرح می شود و برنامه ریزی می کنیم و وارد عمل می شویم.
- تا به حال کسی از شما دعوت کرده تا در آپارتمانش تئاتر اجرا کنید؟ بله به دفعات خصوصا توسط خانواده هایی که مرا خوب می شناسند، خصوصا خانواده افراد معلول یا کسانی که فرد دچار مسئله روحی، روانی و ....در خانواده دارند ومی خواهند در توانبخشی فرزندشان کمک کنند، نمایش آپارتمانی نوعی از" توانبخشی مبتنی بر جامعه و خانواده" است، چند بارهم توسط دوستانی که همسایگان شان ناسازگار بودند به شیوه تئاتر آپارتمانی و بطور فی البداهه کار کردیم تا بطور نامحسوسی و غیر مستقیم آداب زندگی در آپارتمان را به آنها آموزش دهیم، دو پروژه تحقیقی هم با " دانشگاه سوره " و" دانشگاه الزهرا " داشته ام برای رفع مسائل روحی و روانی دانشجویان .
- به جز دلایل زیباشناسانه، آیا تئاتر آپارتمانی برای شما راهی برای فرار از بستر سانسور و دیگر محدودیت ها بوده است؟ خیر، من عاشق این کارم، حقیقتا تا کنون یک بار هم سانسور و یا با ممیزی رو به رو نشده ام، چون همانطور که گفتم " نمایش آپارتمانی نوعی از تئاترمردمی مبتنی بر ابعاد روانشناسی اجتماعی است" و درست به همین جهت ممیزی بردار نیست. تا کنون بیش از 30 مقاله تخصصی با موضوعات مختلف نمایش درمانی از من در مراکز و مجامع معتبر علمی داخلی و خارجی چاپ شده و سه کتاب تخصصی با موضوع نمایش درمانی هم نوشته ام و در حال حاضر هم دو کتاب دیگر را آماده انتشار دارم.{ اگرمی خواهیم جامعه ای سالم و پویا داشته باشیم باید هنر نمایش را در همه ابعاد زندگی آموزشی، تربیتی، اخلاقی و پرورشی خود وارد کنیم در همه سطوح از نهاد خانواده تا نهاد های رسمی آموزشی و دولتی } .